«بررسي علل گوشه گيري وانزواطلبي كودكان ابتدايي»
بسمه تعالي
موضوع مقاله :
«بررسي علل گوشه گيري وانزواطلبي كودكان ابتدايي»
استاد راهنما:
«جناب آقاي ايرج مهدي زاده»
سال تحصيلي: 92-93
نگارش:
«حليمه مختاري دانشجوي رشته مشاوره وراهنمايي »
پرديس شهيدباهنربيرجند
موضوع مقاله :
«بررسي علل گوشه گيري وانزواطلبي كودكان ابتدايي»
استاد راهنما:
«جناب آقاي ايرج مهدي زاده»
سال تحصيلي: 92-93
نگارش:
«حليمه مختاري دانشجوي رشته مشاوره وراهنمايي »
پرديس شهيدباهنربيرجند
بسمه تعالي
موضوع:
مقاله :«بررسي علل گوشه گيري وانزواطلبي كودكان ابتدايي»
استاد راهنما:
«جناب آقاي ايرج مهدي زاده»
سال تحصيلي: 92-93
نگارش:
«حليمه مختاري دانشجوي رشته مشاوره وراهنمايي »
پرديس شهيدباهنربيرجند
فهرست
تقديروتشكر....................................................1
چكيده.........................................................2
مقدمه.........................................................3
توصيف وضعيت موجود..............................6
گردآوري شواهد(1)......................................8
انتخاب راه حل هاي ممكن..........................12
گردآوري شواهد(2)..................................17
نتيجه.....................................................19
مباني نظري پژوهشي..............................21
گوشه گيري..........................................23
علائم ونشانه ها.................................25
علل................................................29
معالجه گوشه گيري..........................31
خلاصه............................................33
پيشنهادات........................................35
منابع وماخذ.....................................37
به نام خداوند قلم
در ابتداي اين پژوهش خواستم از استادارجمندم جناب آقاي ايرج مهدي زاده كه
بهترين مشوق وراهنماي من درانجام اين كار بودند تقدير وتشكركنم .همچنين
ازمديريت محترم و همكاران عزيزم درمدرسه كه در اعتبار بخشي اين پژوهش مرا
همراهي نمودند تشكروقدرداني مي كنم انشاءالله كه خداوند به همه كساني كه
مرا ياري كردند جزاي خير بدهد با تشكر:حليمه مختاري
1
چكيده
حمدوسپاس برخالق يكتاكه برخورداري ازنعمت دانش ومعرفت راارزاني مان
داشت.اكنون مصمميم تا بابرخورداري از آنچه آموخته ايم براي تحقق آرمانهاي
والاي اسلامي وانديشه هاي متعالي
استادان وبزرگواران جهت زدودن انگاره هاي بيسوادي آماده شويم.درطول خدمتم
با مشكل گوشه گيري بعضي از دانش آموزانم درمحيط مدرسه روبروبوده ام
وآرزويم اين بود كه با حل اين مشكل بتوانم براي دانش آموزان شادي آفرين
باشم.
تحقيق حاضربه منظور ازبين بردن گوشه گيري يكي از دانش آموزانم كه امسال
باآن مواجه بودم انجام گرفت ابزار تحقيق دراين پژوهش مصاحبه ومشاهده مي
باشد كه باكمك خانواده وكادر مدرسه 2
وراهكارهاي انجام گرفته الحمد لله مشكل گوشه گيري اين دانش آموز كاهش پيدا نمود
مقدمه
علم از آن نقطه و آن زمان آغاز شد كه بشر به فكر حل مسائل مختلف
زندگي افتاد. به عبارت ديگر، تاريخ تولد بشر است. بشر اوليه براي حل
مسائل و مشكلات خود از ابتدايي ترين مرحله شروع كرد و به كمك برخي از
روابط تجربي قادر شد پيرامون خويش را كم و بيش بشناسد و بدين طريق پيچ و
تاب و فراز و نشيب هستي آگاه شد(دلاور،1380،ص 3).
یکی از این علوم، علم روانشناسی است. منظور از روانشناسی،
3
علاوه بر پیشرفت علمی و صنفی بهبود بخشیدن به زندگی انسان
نیز هست. این علاقه روزافزون روانشناسان به مسائل روزمره و علمی بشر ،
موجب شده است که دانش ما در افراد،به ویژه کسانی که دچا مشکلات روانی
هستند، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد.عدم سازش و وجود اختلالات
رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است.
در هر طبقه و صنفی و در هرگروه و جمعی ، اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند.
بنابراین در مورد همه افراد، اعم از کارگر و دانش پژوه، پزشک و مهندس،
زارع ، استاد دانشگاه و غیره، خطرابتلا به ناراحتیهای روانی وجود دارد.
به عبارت دیگر هیچ فرد انسانی در برابر امراض مصونیت ندارد (شاملو،
1378،ص 11).
رفتار کم رویی و انزواطلبی ، یکی از رفتارهای نسبتاً شایع است
4
که فرد را به شدت آزار می دهد و اگر درمان نشود نوجوان را به سمت و سوی
مشکلات دیگری مثل عدم اعتماد به نفس، افسردگی، اضطراب و زود رنجی سوق
خواهد داد. عدم احساس توانمندی و کمی عزت نفس و نیز ناتوانی در بروز
احساسات، بیان افکار و نظریات، خود باعث جدایی فرد از فعالیت های گروهی
است.
گوشه گیری از نظرلغوی به معنای تنها و مجرد و در خلوت نشستن و از جمع
کناره گرفتن است. گوشه گیر کسی است که از مردم دوری می کند وعزلت می
گزیند و بدان وسیله خود را با محیط اطراف سازگار می سازد,البته هرنوع
عزلت و در تنهای ماندن گوشه گیری تلقی نمی شود هر انسان گاه گاهی دوست
دارد تنها باشد تا به خود شناسی وحل مشکلات زندگی بپردازد گوشه گیری
زمانی حالت بیماری پیدا می کند که فرد از آمیزش
5
با جمع و همنوعان بیزار و بیمناک باشد در این مورد اگر گوشه گیری بموقع
درمان نشود به پیدایش حالات روانی شدید و افسردگی منجر می شود. (شفیع
آبادی ، 1374، ص 94) .
کم بود محبت در خانواده می تواند یکی از علل بروز کم رویی باشد که توجه
به به کودک و بر طرف کردن خواسته های او هم چنین تشویق و مورد مشاور ه
قرار دادن می تواند در درمان این نقیصه کمک کند
توصيف وضعيت موجود(تشخيص مسئله)
مدرسه مادرشمال شهرواقع شده است و287دانش آموزدارد وتعداد25نفركناركنان
اين مدرسه هستند
زينب دانش آموز كلاس پنجم دختري است باقدي متوسط
6
واندامي متعادل.پدرش حسين فقط داراي سوادخواندن ونوشتن
مي باشدوشغل اوكارگرساختمان است.مادرش عذراداراي تحصيلات چهارم ابتدايي
وخانه داراست خانواده آنهاچهارفرزند داردكه زينب كوچك ترين آنهاست
اومتولد8/2/1381 مي باشد.وضعيت اقتصادي اين خانواده مناسب نيست ودرخانه
مستاجري زندگي مي كنند وبه علت بيماري پوستي بعضي مواقع پدرش نمي
تواندسركاربرود.زينب دختري آرام وخجالتي است،كم حرف مي زندوبه راحتي نمي
تواند منظور خودش راسركلاس بيان نمايد.وقتي مي خواهد درس جواب دهد آرام
صحبت مي كندوگونه هايش سرخ مي شود.هميشه گوشه كلاس مي نشيند واسترس
زياددارد،عرق مي كند.وضعيت درسي اوخوب است اما هنگام پاسخ دادن يك نوع
نگراني درچهره اش ديده مي
7
شود.درملاقات بامادرش اونيزاين موارد رايادآورشد.باتوجه به موارد مشاهده
شده ازاين دانش آموز فوق برآن شدم تا اقدام پژوهي درباره اوانجام دهم.
گردآوری اطلاعات ( شواهد یک)
شكايت وگزارش والدين،آموزگار،مديروكادراجرايي ودانش آموزان كلاس مشاهده
وي درخانه ومدرسه وجمع آوري اطلاعات
از روشهای مشاهده ، مصاحبه برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش در شواهد
یک و دو استفاده شده است
1-مصاحبه بامعلم كلاس اول وچهارم وي ومادردانش آموز ودوستان همكلاسي
اوومعلم پرورشي مدرسه
2-مشاهده:مشاهده رفتاروي درموقعيتهاي هاي مختلف كلاس
8
وزنگ تفريح
مشاهده 1-(تاريخ17/1/93)زنگ سوم رياضي داشتيم اورا پاي تخته آوردم
تارياضي حل كند به اونگاه مي كردم ديدم سرخ شده است وبدنش مي لرزيد
واحساس وحشت زدگي داشت دستانش مي لرزيدبه قدري كه نوشتن رابرايش مشكل
كرده بودمسئله رابه خوبي حل كردواوراتشويق كردم وگفتم بروبنشين سرجايش كه
نشست نفس عميقي كشيدكه انگاركه ازيك امتحان بزرگ بيرون آمده است به دوستش
گفت كه ناراحت شدم نگاهش كه كردم فهميدوسرش راپايين انداخت
مشاهده 2-(19/1/93)زنگ تفريح درحياط مدرسه كه نگاهش مي كردم زيادبابچه
هابازي نمي كند وبيشترباهمان دوست هميشگي خودش است وگوشه اي نشست وخوراكي
هايش راخورد دوستش پيش بقيه رفت امااوهمچنان تنهابه بقيه نگاه مي
9
كنددوستش پيش اوآمد تااوراهم براي شركت دربازي ببرداما اومتناع كرد
وهمراه اونرفت وفقط ازدوربه نظاره بچه ها پرداخت تااينكه زنگ خورد وهمراه
همان دوستش به سركلاس رفت
مشاهده3-(23/1/93)زنگ انشا:چندنفرازبچه هابراي خواندن انشا به وسط كلاس
آمدندوانشاخودراخواندندواوبدون هيچ اظهارنظري آرام سرجايش نشسته تااينكه
نوبت خودش رسيدوقتي اوراصدازدم خجالت مي كشيدكه بيايدبه دوستش گفت كه نمي
شودكه من نخوانم گفت نه همه مي خوانند شما هم مثل بقيه وقتي وسط كلاس
آمددفترراجلوي صورتش گرفته بودوخيلي يواش مي خوانداعتراض بقيه بلندشد
وگفتندخانم چرابهش نمي گوييدكه بلندتربخواندمانمي فهميم واوهمان طوريواش
انشاخودراخواندوتاآخردفترراجلوي چشمش گرفته بودتابچه هااورانبينند
10
مصاحبه بامادر دانش آموز(10/12/92)
سلام خانم شما ضمن مراجعه اي كه هفته پيش داشتيدگفتيد كه دختر شما مشكل
گوشه گيري داردمي توانيد در باره آن توضيح بيشتري بدهيد؟
بله من چهار فرزنددارم كه فقط توي آنهازينب خجالتي است وتوي خانه به كسي
كاري ندارد وهميشه به كار خودش مشغول است بابقيه زياد ارتباط برقرار نمي
كند مهمان كه مي آيدبه اتاق خودش مي رودوخيلي كم باماجايي مي آيدووقتي به
او مي گوييم بيا برويم مي گويد من آن جا خجالت مي كشم.
مصاحبه با مدير مدرسه كه معلم كلاس اول زينب بوده است(11/12/92)
سلام خانم زينب كلاس اول كه دانش آموز شما بو چگونه بود؟
سلام زينب دختري گوشه گير،كمرو وعصبي بود هيچ وقت در
11
بحث هاي گروهي شركت نمي كرد.كم صحبت مي كرد.
انتخاب راه حل هاي ممكن
معلمان و والدین در رفع مشکلات کودکان گوشه گیر نقش بسزایی دارند و با
صمیمیت و محبت باید به تمام تغییرات رفتاری مناسب و موفقیت آمیز آنان
توجه کرده ، آنان را تشویق کنند و بدین وسیله کودکان را به سوی فعالیتهای
اجتماعی سازنده در مدرسه و خانه راغب سازند . بردن به گردشهای علمی ،
تشویق به سخن گفتن در حضور والدین و دوستان و بستگان و جرات دادن به او
بدین معنی که می تواند در برابر جمع سخن بگوید و شرکت دادن در فعالیتهای
هنری و ایفای نقش در نمایشنامه ها از جمله اعمالی است که مهارتهای
اجتماعی دانش آموزان و کودکان را افزایش می بخشد و آنان را در مبارزه با
گوشه گیری یاری می دهد ( شفیع آبادی ،1374، ص 97).
12
1-اوراموردتوجه قراردهيم
2- رفتارمناسبش را موردتشويق قراردهيم
3-دركارها ي گروهي اوراشركت دهيم
4-اگرداوطلب كاري شد كاررابه اومحول كنيم
5- به اومسئوليت بدهيم
6-زمينه صحبت واظهارنظررابراي اوفراهم كنيم
7- به اوكمك كنيم تابتواند با خانواده وهمسالانش ارتباط برقراركند
8- صحبت با معاونین آموزشی و پرورشی:حمایتهای عاطفی در جهت تقویت اعتماد
به نفس دانش آموز، واگذاری مسولیت های مناسب با تو جه بر
13
میزان توان جسمی
و روحی دانش آموز،تشویق و زمینه سازی حضور در فعالیت های جمعی و گروهی
مانند انتظامات ، مراسم صبحگاهی، گروه سرود و نمایش و شورای دانش آموزی
انتخاب راه حل مناسب،اعتباربخشي واجراي راه حل
بهترين راه حل ممكن صحبت كردن ودادن مسئوليت بودلذابه افرادي كه درتعليم
وتربيت زينب ارتباط مستقيم داشتندمن جمله مادر،معلم،مديريت مدرسه،معاونت
آموزشي،مماونت پرورشي،مربي ورزش ومربي بهداشت توصيه شد به زينب توجه
بيشتري داشته واورا درفعاليت هاي مدرسه ازجمله مبصري،گروه
سرودونمايش،بهداشت ياروهمكاري در امورمنزل،شركت
14
دركارهاي گروهي....شركت دهند. موثرترين فرددرزندگي زينب واينكه بيشترين
تاثيررامي توانست در تعليم وتربيت اوداشته باشدمادرش بودلذاچندين جلسه
بامادرش صحبت نمودم وتاكيدكردم وقت بيشتري رادرمنزل به اواختصاص دهد وسعي
كنداورادركارهاي منزل ازجمله آشپزي،تميزكاري وهركاري كه خودش علاقه نشان
مي دهدشركت دهدودرانجام امورمنزل بااومشورت كند وارتباطش رابامعلم زينب
بيشتر نموده وزمينه رابراي ارتباط بيشتراوبادوستانش فراهم نمايد. باتوجه
به اينكه معلم زينب خودم بودم لذابه اودرحل مشكلش كمك نمودم
واورادركارهاي گروهي درگيرنمودم وبه اومسئوليت بيشتري دادم ونسبت به
ديگران به اومحبت بيشتري نمودم واورابه عنوان نماينده كلاس انتخاب كردم
وبه بچه هاتوصيه كردم كه بازينب
15
دوست شوندواورادر كارهاي كلاسي شركت دادم وازمديرومعلم پرورشي خواسته كه
اورادركارهاي مدرسه وكارهاي پرورشي ازجمله سرود،نمايش،خواندن مقاله شركت
دهندوبه معلم ورزش سپردم كه اورابه عنوان سرگروه ورزش انتخاب نمايدوبه
معلم بهداشت گفتم كه اورابه عنوان بهداشتياركلاس انتخاب نمايد.
اهم راهكارهاي ارائه شده به شرح زيرمي باشد
-دادن مسئوليت توسط معلم،مديرومعاونت پرورشي،مربي بهداشت،مربي ورزش
-دادن مسئوليت درخانه به اوتوسط مادرش وتوجه به او
-توجه به دانش آموزتوسط مدير،معلم،معاون آموزشي وهم كلاسي ها
16
-تشويق كردن درمناسبت هاي مختلف چه ازنظردرسي وچه ازنظر پرورشي،ورزشي، بهداشتي
-بردن اردووگردش علمي
-فراهم نمودن زمينه ارتباط مادرش بامعلم وكادردفتري مدرسه
گردآوري شواهد(2)
مشاهده:چندمدت بودكه رفتارزينب رازيرنظرداشتم زنگ انشاديگردفترش راتوي
صورتش نمي گيردوانشاراباصداي بلندمي خواندوبراي ارائه درس ورفتن پاي تخته
داوطلب مي شودودربحث هاشركت مي كنداواجتماعي ترشده است وديگرسرش پايين
ومنزوي نيست مي خنددوخوشحال است ودركارهاي گروهي شركت مي كند مسئوليت
پذيرترشده است
17
مصاحبه بامادرزينب(ارديبهشت93)
-وضعيت زينب درخانه چگونه است؟
من نمي دانم كه چگونه اززحمات شماتشكركنم.خيلي تغييركرده است وبامن
مشورذت مي كندرابطه اوباخواهروبرادرش بهترشده است وديگرگوشه
گيرنيست.درمسائل نظرمي دهد وبامن همكاري مي كندومن ازاوراضي هستم
وازكارهايي كه براي اومي كنيدتعريف مي كندمي گويدكه نماينده كلاس شده است
ودرگروه سرودمدرسه شركت داردوهمه معلمان به اومحبت مي كنند
مصاحبه بامعاونت آموزشي(ارديبهشت93)
باتشكراززحماتي كه براي بچه هامي كشيدبه نظرشماوضعيت زينب درحياط مدرسه
با بقيه بچه هاچه طوراست؟
18
وضعيت زينب نسبت به اويل سال بهترشده است ديگرآن حالت گوشه گيري كه داشت
نداردوزنگ تفريح مي بينم كه بابچه هابازي مي كندودوستان زيادي پيداكرده
است
نتيجه:
زينب دانش آموزكلاس پنجم دبستان عاطفه
درسال تحصيلي 92-93 تحصيل مي كند مشكل اوگوشه گيري وانزواطلبي بودكه با
تاكيد برروشهاي علمي ومشاوره بااهل فن،همكاري ومشاركت معلم ومادرش
وسايركاركنان مدرسه حل شد.
توجه كردن،داد مسئوليت ،محبت كردن،مشاركت دادن
19
درامورمنزل ومدرسه ازجمله اقداماتي بودكه به زينب كمك كردتادرشرايط عادي
مانندسايردانش آموزان به زندگي خودادامه دهدوبتواندخودرابازندگي موجودوفق
دهد.
1-اوراموردتوجه قراردهيم
2- رفتارمناسبش را موردتشويق قراردهيم
3-دركارها ي گروهي اوراشركت دهيم
4-اگرداوطلب كاري شد كاررابه اومحول كنيم
5- به اومسئوليت بدهيم
6-زمينه صحبت واظهارنظررابراي اوفراهم كنيم
7- به اوكمك كنيم تابتواند با خانواده وهمسالانش ارتباط برقراركند
20
8- صحبت با معاونین آموزشی و پرورشی:حمایتهای عاطفی در جهت تقویت اعتماد
به نفس دانش آموز، واگذاری مسولیت های مناسب با تو جه بر میزان توان جسمی
و روحی دانش آموز،تشویق و زمینه سازی حضور در فعالیت های جمعی و گروهی
مانند انتظامات ، مراسم صبحگاهی، گروه سرود و نمایش و شورای دانش آموزی
مباني نظري پژوهش
کودک کمرو هر چند که برای دیگران ناراحتی ورنجش ایجاد نمی کند لکن ممکن است
به علت رنج ناشی از احساس نا امنی وبی کفایتی در خود جزء ناشادترین کودکان
باشد. درنتیجه پیوسته بد نیای درون خویش پناه می برد. و اگر در مورد
رفتار غیر اجتماعی این قبیل کودکان و نوجوانان چاره
21
ای اندیشیده نشود احتمالا خطرناکترین و مساعد ترین وضع را برای ابتلاء به
اسکیزو فرنی (جنون خواهند داشت . هر چند که همه کودکان کمرو و منزوی به
بیماری روانی دچار
نمی شوند لکن تعدادی از آنان قربانی این بیماری خواهند بود.گوشه گیری، کم
رویی و انزوا طلبی عارضه ای است که باعث می شود کودک و نوجوان از برقرار
کردن ارتباط با افراد و محیط خارج دوری کنند. این کودکان و نوجوانان
نوعاً با تقلیل یافتن علایق ذهنی و عاطفی نسبت به اطرافیان خود از داشتن
دوستان نزدیک و صمیمی محروم اند. نوجوانی که کم رو و گوشه گیر است،
معمولاً از حضور در فعالیت های جمعی سرباز می زند و فقط با تک دوست خود
که نوعاً به او بسیار وابسته می شود اوقات خود را سپری می کند.
22
گوشه گیری
گوشه گیری از نظر لغوی به معنی تنها و مجرد و در خلوت نشستن و از
جمع کناره گرفتن است . گوشه کیر کسی است که از مردم دوری می کند و عزلت
می گزیند و بدان وسیله خود را با محیط اطراف سازگار می سازد؛ البته هر
نوع عزلت و در تنهایی ماندن ، گوشه گیری تلقی نمی شود . هر انسان گاهگاهی
دوست دارد تنها باشد تا به خود شناسی و حل مشکلات زندگی بپردازد. گوشه
گیری زمانی حالت بیماری پیدا می کند که فرد از آمیزش با جمع و همنوعان
بیزار و بیمناک باشد. در این مورد، اگر گوشه گیری بموقع درمان نشود به
پیدایش حالت روانی شدید و افسردگی منجر می شود (شفیع آبادی ، 1374، ص 94)
یک کودک ممکن است به دلایل مختلف نتواند با کودکان دیگر
23
ارتباط متقابل برقرار سازد. یکی از دلایل ممکن است به ترس از عکس العمل
هایی از قبیل مورد حمله واقع شدن ، نادیده گرفته شدن ، یا مورد تمسخر
قرار گرفتن مربوط باشد . مع هذا ، دلایل دیگر با ناتوانی کودک از فرا
گرفتن مهارتهای اجتماعی مورد نیاز برای برقرار کردن ارتباط متقابل موثر و
مفید با همسن و سالان ارتباط داشته باشد . برای مثال ، کودکی که نمی
داند چگونه با دیگران بازی کند به احتمال زیاد ارتباط با کودکان دیگر را
ناخوشایند و تشویش انگیز خواهد یافت. در این صورت، کناره گرفتن از گروه
بر اثرتقلیل اضطراب تقویت می شود .
نمونه ای از کودکانی که گوشه گیری اجتماعی آنان به کمبود مهارتهای
اجتماعی بر می گردد توسط بول، استوارد، هریس و بر ارائه شده است. این
مولفین درباره بچه ای کودکستانی که نمی دانست چگونه از وسایل زمین بازی
استفاده کند گزارش داده اند
24
. در نتیجه این کمبود ، کودک مزبور به ندرت با کودکان دیگر ارتباط
متقابل برقرار می کرد ولی پس از آنکه محققین مورد بحث طرز استفاده از
وسایل زمین بازی را به او یاد دادند تماسهای بدنی و کلامی کودک با کودکان
دیگر و نیز شرکت او در بازیهای مستلزم همکاری
با دیگران به سرعت افزایش پیدا کرد. متاسفانه گوشه گیری اجتماعی تنها از
طریق تقویت منفی ناشی از تقلیل اضطراب حفظ نمی شود بلکه تقویت مثبتی نیز
که غالبا به صورت توجه بیشتر افراد بزرگسال به کودک «خجالتی » بروز می
کند باعث نگهداری این حالت می گردد .
علایم و نشانه ها
گوشه گیری با یک سلسله علایم متعدد و به هم پیوسته همراه
25
است . گوشه گیر چون مشکلاتش را نمی تواند در عالم واقعیت حل کند ، به
تخیل فرو می رود و به خیالبافی می پردازد . او انسانی است بی هدف و نمی
داند چه باید بکند و برای آینده اش چه طرحی بریزد. از مردم گریزان است و
هر تمنا و خواهش را یک تحمیل تلقی می کند و در برابر آن بشدت مقاومت می
کند ؛ از این رو ، اطرافیان دچار تضاد و کشمش می شود. برای دفاع از حقش
اقدام نمی کند و کناره گیری را بر تلاش ترجیح می دهد .
محدود ساختن تمام جنبه ها و فعالیتهای زندگی ، خجالت و سکوت ، محرومیت ،
ناتوانی در برقراری رابطه با دوستان و معلمان ، فرار از فعالیتهای
اجتماعی و به تعویق انداختن انجام دادن کارها ،
بی حوصلگی و کسالت و احساس خستگی و نگرانی از آینده ، کمک نخواستن از
دیگران ، هنگام نیاز ، در انجام دادن کارها از
26
این شاخه به آن شاخه پریدن ، سازش با وضع موجود و اعتراض نکردن به آن ،
حتی در صورت احساس ناراحتی و نگرانی ، احساس پوچی و بی ارزشی ، ابراز
وجود نکردن، تسلیم شدن در برابر خواسته های دیگران ،تقصیر گناهان را به
گردن گرفتن ،ناتوانی در بروز احساس خصومت و پرخاشگري ، اجتناب از رقابت ،
درون گرايي و در خوى فرو رفتن، زود رنجي ، داشتن نگرش منفي و بدبينانه به
اطرافيان ، مطرح نكردن اشكالات درسي در كلاس و عقب ماندگي درسي در بين
دانش آموزان گوشه گير بسيار مشاهده مي شود .
علائم گوشه گیری را بطور خلاصه به شرح ذیل می توان بر شمرد:
1-به تخیل فرو می رودوبه خیالبافی می پردازد 2- ازمردم گریزان است وهر
تمنا وخواهش را یک تحمیل تلقی می کند ودر
27
برابرآن مقاومت می کند 3- برای دفاع ازحقوقش اقدام نمی کند وکنار ه گیری
را برتلاش ترجیح می دهد 4- محدود ساختن تمام جنبه هاوفعالیت های زندگی
5-خجالت و سکوت 6- ناتوانی در برقراری روابط با دوستان ومعلمان 7- فرار
از فعالیتهای اجتماعی وبه تعویق انداختن انجام دادن کارها 8- بی حوصلگی
وکسا لت واحساس خستگی ونگرانی از آینده 9- کمک نخواستن از دیگران هنگام
نیاز10- درانجام دادن کارها از این شاخه به آن شاخه پریدن 11- ساز ش با
وضع موجود واعتراض نکردن به آن حتی در صورت احساس ناراحتی12- احساس پوچی
وبی ارزشی 13- ابراز وجود نکردن 14- تسلیم شدن دربرابر خواسته های دیگران
15- تقصیر گناهان را به گردن دیگران انداختن 16- ناتوانی دربروز احساس
خصومت وپرخاشگری 17-اجتناب از رقابت 18- درون گرایی و در خود
28
فرو رفتن 19- زود رنجی وزود گریستن 20- پریشانی وبی قراری 21- غیبت از
مدرسه 22- بی علاقگی به کلاس 23- عدم تمرکز حواس 24- اختلال در خوراک
وحواس 25- بی اعتنای به وقایع اطراف 26- بی اعتمادی نسبت به توانایی های
خود 27- داشتن نگرش منفی و بد بینانه به دیگران 28- مطرح نکردن مشکلات
درسی درکلاس وعقب ماندگی درسی
علل
عوامل متعددی موجب گوشه گیری می شود. غم و اندوه شدید و مداوم ، فقر و
تنگدستی ، احساس گناه ، ضعف و نقص جسمانی ، تکبر و غرور، احساس حقارت
شدید، عقب ماندگی درسی ، پذیرفته نشدن در خانه و مدرسه ، حسادت و انتقام
جویی ، احساس ترس و نا امنی ، نابسامانی های خانوادگی ، طلاق ، بی پاسخ
گذاشتن پرسشهای کنجکاوانه کودکان ، بی
29
حوصلگی در برقراری ارتباط سالم با کودکان ، نبودن الگوی اجتماعی مطلوب در
خانه، محرومیت از محبت مادر، عدم حضور پدر ، اعتیاد والدین ، شکستها و
ناکامیهای پی در پی ، اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی ، حمایت افراطی
کودک همراه با چشم پوشی شدید ، بیماریهای طولانی کودک ، انتقال کودک به
مدرسه و مکان جدید، تبعیض و انتقادها و بهانه گیریهای مستمر و بی مورد
والدین و معلمان در بروز گوشه گیری نقش بسزایی دارد . در مواقعی گوشه
گیری و فرار از موقعیت مخاطره انگیز ، معقول ترین شیوه برای مقابله با
ناکامی به شمار می رود . در این زمینه ، مشخص شده است که علت اصلی گوشه
گیری برخی زندانیان در زمان جنگ اول در بازداشتگاههای آلمان ، غلبه بر
وحشت و فشار وارد شده، بوده است . در این حالت ، عواملی نظیر شدت فشار و
ترس ، غیر ممکن بودن فرار و بیماری های جسمی در
30
تشدید گوشه گیری زندانیان موثر بوده است. در خود فرو رفتن نوجوان در
دوره بلوغ نیز ممکن است به گوشه گیری بینجامد؛ به عبارت دیگر زمانی ،
گوشه گیری نوجوان با تفکر درباره طبیعت و خویشتن و مشاهده و تجزیه و
تحلیل امور پیرامون همراه است که از کنجکاوی او نشات می گیرد و بدان
وسیله نوجوان می خواهد به چراهای درونی خود پاسخ دهد. همچنین هرگاه
نوجوان در سازگاری با محیط اجتماعی شکست بخورد، احتمال می رود گوشه گیر
شود (شفیع آبادی،1374،ص)
معالجه گوشه گیری
از آنجا که گوشه گیری کودکان معمولا نه به صورت اجتناب از افراد بزرگسال
بلکه به صورت کناره گیری از کودکان جلوه می کند، هدف درمان باید افزایش
ارتباط متقابل با همسن و سالان کودک باشد . قسمت عمده کارهایی که درباره
کودکان گوشه گیر
31
انجام گرفته با استفاده از کودکان بالنسبه عادی کودکستان بوده است ، ولی
آموزش مهارتهای اجتماعی را می توان در مورد کودکان شدیدا ناراحت نیز
انجام داد . بدیهی است با کودکانی که آشفته و مختل هستند به بیش از ده
جلسه آموزش نیاز است تا بتوان از ثبات و دوام نتایج درمانی اطمینان حاصل
نمود (مهریار، 1370، ص 292) .
معلمان و والدین در رفع مشکلات کودکان گوشه گیر نقش بسزایی دارند و با
صمیمیت و محبت باید به تمام تغییرات رفتاری مناسب و موفقیت آمیز آنان
توجه کرده ، آنان را تشویق کنند و بدین وسیله کودکان را به سوی فعالیت
های اجتماعی سازنده در مدرسه و خانه راغب سازند .
بردن به گردشهای علمی ، تشویق به سخن گفتن در حضور والدین و دوستان و
بستگان و جرات دادن به او بدین معنی که
32
می تواند در برابر جمع سخن بگوید و شرکت دادن در فعالیتهای هنری و ایفای
نقش در نمایشنامه ها از جمله اعمالی است که مهارتهای اجتماعی دانش آموزان
و کودکان را افزایش می بخشد و آنان را در مبارزه با گوشه گیری یاری می
دهد ( شفیع آبادی ،1374، ص 97).
خلاصه
- گوشه گیری ( تعریف لغوی ) :به معنی تنهایی و در خلوت نشستن و از جمع
کنار ه گرفتن است .کودک یا نوجوان گوشه گیر از برخورد با دیگران دوری می
کند و به صورت افراطی سعی در جدا شدن از آنها دارد . در فعالیتهای گروهی
همکاری و مشارکت لازم را ندارد و نیز از شرکت در بازی های دسته جمعی
خوداری می کند و از جهت کلامی در عین حال که قادربه تکلم
33
وهم صحبتی است ، کمتر رابطه بر قرار می کند از بیان خواسته ها و نظرات
خود در بین دیگران خوداری می کند .
-گوشه گیری ( کمروی -انزواطلبی ) عارضه ای است که باعث می شود کودک و نو
جوان از بر قرار کردن ارتباط با محیط خارج دوری کنند . این کودکان و نو
جوانان نوعا با تقلیل یافتن علایق ذهنی و عاطفی نسبت به اطرافیان خود از
داشتن دوستان نزدیک و صمیمی محرومند .و جوانی که کمرو و گوشه گیر است
معمولا ازحضور درفعالیت ها ی جمعی سر باز می زند و فقط با تک دوست خود که
نوعا بسیار به او وابسته می شود اوقات خود را سپری می کند.
زينب دانش آموز کلاس پنجم در دبستان عاطفه از مدارس شمال شهربيرجند
استان جنوبي مجتمع آموزشی و پرورشی ياس نبي در سال تحصیلی92-93 تحصیل می
کرد. مشکل او گوشه گیری و انزواطلبی بود که با تاکید بر
34
روشهای علمی و مشاوره با افراد اهل فن و متخصص تعلیم وتربیت ، همکاری و
مشارکت معلم و مادرش به حول قوه الهی حل شد .
توجه کردن ، دادن مسئولیت ، محبت کردن ، مشارکت دادن در امور منزل و
مدرسه از جمله اقدامات موثری بود که به زينب کمک کرد تا در شرایط عادی
مانند سایر دانش آموزان به زندگی خود ادامه دهد. و بتواند با مشکل گوشه
گيري کنار بیاید و خود را با زندگی موجود وفق دهد.
پيشنهادات
در پايان چند توصيه به آموزگاران محترم دارم:
-دادن مسئولیت بهترین گزینه برای حل مشکل دانش آموزان گوشه گیر می باشد
-تشویق کردن می تواند اعتماد بنفس آنها را افزایش دهد.
-برگزاری گردش های علمی و اردو ها به منظور تعامل با سایر دانش آموزان
بسیار مفید است.
- فراهم کردن زمینه برای ارائه گزارش و سخنرانی پیرامون مسائل درسی و
35
کار گاهی توسط این چنین دانش آموزان برای بر طرف کردن مشکل گوشه گیری
انان مفید است.
-در س هنر فرصت خوبی است تا در پایان فعالیت هنری به نقد هنری و خود
ارزیابی پرداخته شود و مجال نقد و ارزیابی به انها داده شود .
-شناخت، پیش مقدمه انجام هر اقدامی می باشد. لذا توصیه می گردد که معلمان
عزیز از همان روز های اول سال تحصیلی با کمک مسئولین مدرسه ، اولیا نسبت
به شناخت کامل دانش آموزان اقدام کنند.
- دانش و آگاهی نسبت به مسائل تربیتی و آموزشی ابزار موفقیت معلم می
باشد.مطالعه کتب روانشناسی تربیتی و روشهای تدریس باید به یک عادت برای
معلمین تبدیل شود.
-از شتابزدگی و هر گونه اقدامی قبل از آگاهی خودداری گردد.برخورد نامناسب
مانند تجویز داروی نامناسب می باشد که گاهی اوقات خسرات جبران ناپذیری به
بار می آورد و برای برگشت به نقطه اول هیچ راهی وجود ندارد.
36
منابع وماخذ:
1-سيف الهي،وجي الله، راهنماي اقدام پژوهي،انتشارات گيلان،1387
2- اکبری ، ابوالقاسم ، مشکلات نوجوانان و جوانان ، چاپ دوم نشر ساوالان
، تهران ، سال ۱۳۸۱
3-نوابی نژاد ، شکوه: رفتارهای بهنجار و نابهنجار کودکان و راههای
پیشگیری و درمان ، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ۱۳۷۲
۱- اصغری پور ، حمید – اصغری پور ، نگار و فضلی خوانی ، منوچهر،1383 ،
مشاوره با دانش آموزان در مدارس ، مشهد: انتشارات ضریح آفتاب .
37
۲-حسینی بیرجندی، سید مهدی،384 ، اصول و روشهای راهنمایی و مشاوره ،
تهران: انتشارات رشد
۳- عزت پور ، نازی ، گوشه گیری و درمان آن ( بر خط )
-4www.aftabir.com
www.haderbad.blogfa.com-5
http://fa.wikipedia.org -6
7-WWW.Koncur.Parsiblog.com
برچسب ها: «بررسي علل گوشه گيري وانزواطلبي كودكان ابتدايي» , [ بازدید : 7835 ] [ امتیاز : 3 ] [ نظر شما : ]
[ دوشنبه 18 اسفند 1393 ] [ 11:04 ] [ خانم کائید ]
[ ]
