فعال سازی دانش آموزان در درس املا

درس املا به کفتن املا وتصحیح آن خلاصه نمی شود وباید به موازات آن به اقدامات دیگری مبادرت ورزید ، به این منظور می توان ساعت هایی از درس املا را به گفتن املا وتصحیح آن و ساعت هایی را به انجام فعلیت هایی که موجب تقویت درس املا و کسب خلاقیت و فعال کردن دانش آموزان شود اختصاص داد ، از جمله :

فعال سازی دانش آموزان در درس املا

درس املا به کفتن املا وتصحیح آن خلاصه نمی شود وباید به موازات آن به اقدامات دیگری مبادرت ورزید ، به این منظور می توان ساعت هایی از درس املا را به گفتن املا وتصحیح آن و ساعت هایی را به انجام فعلیت هایی که موجب تقویت درس املا و کسب خلاقیت و فعال کردن دانش آموزان شود اختصاص داد ، از جمله :

1- دانش آموزان ، الفبای فارسی را هم به اعتبار اسم آن ها (همزه ،الف ، ب ، پ، و ..... ) وهم به اعتبار صدای آن ها با مصوت مثلا (ء ا ب پ و .......... ) بخوانند ، هر دانش آموزی آن ها را در جمع هم کلاسان به هر دو شکل از حفظ بخوانند و آن ها را در دفتر املای خود با خط خوش بنویسند . این تمرین و تکرار در آغاز سال تحصیلی پایه های ابتدایی (به جز سال اول ) و راهنمایی و متوسطه ( البته به اجمال ومختصر ) بسیار مفید خواهد .

2- از دانش آموزان خواسته شود الفبای خط فارسی را از جهات مختلف گرو ه بندی کند و هر گروه را در جدول یا بر گه هایی که برای همین منظور اختصاص می دهند ، با استفاده از رنگ های متنوع درشت نویسی کنند . مثلا گروه حرف های نقطه دار ( یک نقطه ای ها ) ، دو نقطه ای ها ، سه نقطه ای ها ، حرف های نقطه بالا ، حرف های نقطه پایین ، گروه حرف های بی نقطه ، گروه حرف های هم شکل (ب، پ ، ت ، ث ) ، گروه حرف های متصل ( ب ، ج ، س ، ش ، ........) ، گروه حرف های منفصل ( ا ، د ، ذ ، ....... ) ، گره حرف های پر دندانه ( س ، ش ، ) ، گروه حرف هایی که صدای واحد دارند ( ء ، ع / ت ، ط / س ، ث ، ص / ح ، ه / ز ، ذ ، ض ، ظ / غ ، ق ) گروه واج هایی که حرف واحد دارند ( واج __ و واج « ه » ملفوظ حرف « ه » / واج __ واج « واو » حرف « و » ، گروه حرف های خاص عربی ( ء ، ث ، ج ، ... ) ، گروه حرف های خاص فارسی ( پ ، چ ، ژ ، گ ) گروه حرف های مشترک فارسی و عربی ( ا ، ب ، ث ، ج ، ...) ، گروه حرف هایی که چند شکل کتابتی دارند ( غ ، ، ، غ ) و گروه حرف های دیگری که معلم خود آنها را استخراج کرده است و نیز نحوه ی سر هم نویسی حرف های یک کلمه با عنایت به تنّو ع گروه های آنها مانند صحیح ، مصمّم ، چهچهه و دانش آموزان می توانند با بریدن و جدا کردن حروف درشت عناوین روز نامه ها ، گروه حرف های مورد نظر را روی برگه یا دفتر املای خود بچسبانند .

3- کلماتی مختوم به حروف متّصل ( مانند معلّم ، هم کلاس ، مشترک ) و کلماتی مختوم به حروف منفصل ( مانند دانش آموز ، قاصد ، بصیر ) به دانش آموزان داده شود تا آنها را با فعل های ربطی « ام ، ای ، است ، ایم ، اید ، اند » یا ضمیرهای « ا م ، ت ، اش ، مان ، تان ، شان » یا نشان های جمع و یای نکره و .... بنویسید . و با مقایسه ی آنها تغییرات و گونه های مختلف املای هر یک را بیان کنند . در مراحل بعدی می توان نمونه هایی از کلمات مختوم به « آ ، او ، ای ، های بیان حرکت ، واو بیان حرکت ، همزه

را انتخاب کرد . مانند « دانا ، دانشجو ، قاضی ، صاحب خانه ، خریدار ، رادیو ، کارمند جزء ، خسرو ، اهل ری » و از دانش آموزان خواست تا تمرین قبلی را با این کلمات که به مهارت و دقّت بیش تری نیاز دارد بنویسند و آنها را با هم مقایسه کنند .

4- خطّ نسخ و روز نامه ای ( همان که در سال اوّ ل دبستان آ موزش داده می شود و کتاب ها معمول با آن چاپ می گردد ) دانش آ موزان با خطّ تحریری ( خطّی که از سال دوّم دبستان به بعد آموزش داده میشود و زیر بنای خطّ نستعلیق است ) از طریق نوشتن متن هایی با آن دو در دو ستون ، مقایسه کنند و تفاوت و تغییرات حرف های هر یک را از جهت دندانه ، قوس ، کشیده نویسی ، زاویه ، طول و ... استخراج و ارائه نمایند . مثال : بهروز در مسابقه شرکت کرد . بهروز در مسابقه شرکت کرد . و یا نمونه هایی از هر یک را به دیگری تبدیل کنند .

5- از دانش آموزان خواسته شود هر بار صفحاتی از کتاب فارسی یا سایر کتاب های درسی همان پایه و یا کتاب های دیگری را که می توان معرفی کرد ، پیش از گفتن املا از آن ها به دقت مطالعه کنند و کلمات وترکیباتی را که تشخیس می دهند ارزش واهمیت املایی دارند استخراج کنند و در دفتری که از قبل به صورت الفبایی تنظیم شده بنویسند و توضیحات تکمیلی را به آن ها اضافه کنند .

6- استخراج کلمات و ترکیبات یاد شده را می توانند از طریق برگه ( فیش ) نویسی انجام دهند و پس از تکمیل توضیحات ( نوع کلمه ، معنی کلمه ،جمله ای که آن کلمه را شامل شده است ، صفحه و سطر کتاب ) ، آن ها را در ساعت درس املا به صورت الفبایی ارائه دهند . این برگه نویسی می تواند تا پایان سال ( هر دو هفته مثلا 20 صفحه ) و برای کل کتاب های درسی هر پایه و نه منحصرا کتاب فارسی ادامه یابد . تنظیم مکرر و نهایی برگه ها ، دانش آموزان را با شیوه های فرهنگ نویسی و استفاده از فرهنگ لغت ها بیش تر آشنا می سازد .

7- نقش حرف های خاص عربی در فارسی وگروه حرف های یک صدایی و همچنین مبحث مهم اشتقاق و نیز کلمات متشابه و متضادبرای دانش آموزان تدریجا و مداوم تشریح گردد . واز دانش آموزان خواسته شود نمونه های رایج آن ها را در سایر کتاب های درسی خود – علاوه بر کتاب فارسی- بیابند وپس از مقایسه و بررسی آن ها را ارائه دهند .